Bollinger Bands Uitleg & Bollinger Bands Trading Strategies
De Bollinger bands indicator is een van de meest gebruikte technische hulpmiddelen. De voornaamste toepassing van deze door John Bollinger ontwikkelde indicator is het meten van de volatiliteit in een bepaalde markt of van een instrument.
Bollinger Bands Uitleg - Bollinger Bands Trading Toepassing
De Bollinger bands ofwel de BB bands tool is vooral bekend als de belangrijkste volatiliteit indicator. De toepassing van deze indicator is zeer breed. U kunt met behulp van Bollinger bands trading technieken bepalen:
- Wat de waarschijnlijkheid van voortzetting van de trend (continuation) dan wel trend reversal is
- Met behulp van de Bollinger Bands bepalen wat de fasen van markt consolidatie zijn
- Volatiliteit berekenen - bepaal aan de hand van de Bollinger Bands indicator de te verwachten perioden met hoge volatiliteit
- Identificeer met toepassing van de Bollinger Bands indicator toekomstige pieken en dalen in prijsontwikkeling en potentiële winstdoelen
We zullen verder in dit artikel bespreken hoe de Bollinger Band waarden worden berekend, wat de relevantie is en hoe men de indicator toepast in Bollinger Bands trading strategies. Om deze informatie in het juiste licht te bezien zullen we allereerst beginnen met de ideologie van John Bollinger, de geestesvader van deze technische analyse indicator.
Wilt u direct de Bollinger Bands trading technieken zelf testen? Klik op de onderstaande banner of de volgende links om een demo- of live trading account te openen.
Bollinger Bands Uitleg - Volatiliteit Berekenen
Volatiliteit is een kernbegrip in trading. Het is een controversieel concept nu volatiliteit zorgt voor de prijsbeweging die vereist is voor trading. Hoe volatieler de markt, des te meer handelskansen. Echter, trading kent altijd een inherent risico; verhoogde volatiliteit zorgt dan ook voor verhoogd risico. De Bollinger Bands indicator meet de mate van volatiliteit van een bepaalde financiële asset. Het is een erg handig hulpmiddel nu de volatiliteit een belangrijke factor kan zijn waar traders hun beslissing om wel of niet te traden op baseren. Bovendien zullen zij hier doorgaans de te gebruiken handelsstrategie op afstemmen.
De BB bands indicator werd in de tachtiger jaren geïntroduceerd door John Bollinger en helpt de trader zogenaamde 'oversold' en 'over bought' marktomstandigheden te identificeren. De indicator gebruikt de recente hoogte- en dieptepunten hierbij als referentiepunten. Bollinger Bands zijn afgeleid van Moving Averages en vertonen tevens gelijkenis met de Donchian channel indicator en de Keltner Channel.
John Bollinger - Bollinger Bands trading: Fundamentele- of Technische Analyse
De Bollinger bands Forex tool is sinds het is ontwikkeld een onmisbare indicator voor technische analyse. Het zal velen dan ook verrassen dat John Bollinger zelf niet uitsluitend vertrouwde op technische analyse. Hij introduceerde het begrip 'Rationele Analyse' waarmee hij verwees naar de overlap tussen fundamentele- en technische analyse. Hij combineerde dit verder met kwantitatieve- en gedragsanalyse ten behoeve van:
- Het bevestigd de signalen of de conclusies die men op basis van eenzijdige analyse of een bepaalde indicator zoals de Bollinger Bands indicator verkrijgt. Onderwerp de geïdentificeerde mogelijkheden aan meervoudige analyse om de beste handelskansen te filteren.
- Een bekende quote van John Bollinger hieromtrent is 'take the approach that does the job best'. Rationele analyse geeft de voorkeur aan de aanpak die op basis van de relevante factoren zoals; het gekozen instrument, de tijdsframe en de geldende omstandigheden, het meest passend is. Wat de beste methode is, kan van moment tot moment verschillen. Doorgaans vertrouwd men, zoals in het eerste punt werd gesuggereerd, op een combinatie van verschillende benaderingen voor optimale resultaten.
John Bollinger stelde dat een combinatie van de verschillende scholen van analyse doorgaans tot de beste, meest betrouwbare resultaten leidt.
We zullen in dit artikel de volgende punten bespreken:
- Wat zijn Bollinger Bands - Bollinger Bands uitleg
- De Trading filosofie van John Bollinger -fundamentele vs. technische analyse
- Wat is Bollinger Bands Trading en wat heeft u nodig om te starten
- Enkele populaire Bollinger Bands trading strategies voor elke handelsstijl
- Bollinger Bands indicator icm andere technische analyse indicatoren - Bollinger Band RSI trading strategies & Keltner Channel
Bollinger Bands Uitleg - Samenstelling Bollinger Bands Trading Tool
Bollinger Bands uitleg - De Bollinger Bands trading tool is een technische analyse indicator welke wordt gekenmerkt door twee lijnen (banden) die zowel boven als onder een centraal voortschrijdend gemiddelde (Simple Moving Average) oscilleren. De prijs wordt aldus omsloten door deze twee lijnen, hetgeen twee banden uitbeeld. De onderstaande afbeelding biedt een grafische weergave van toepassing van de indicator op de EUR/ USD grafiek.
De belangrijkste toepassing van de Bollinger Bands trading indicator is het identificeren van marktvolatiliteit en extreme uitschieters; hoogte- en dieptepunten. De indicator gebruikt hiertoe 3 elementen:
- 20 perioden Simple moving Average,
- Upper Bollinger Band,
- Lower Bollinger Band.
De Bollinger Bands settings zijn standaard ingesteld op een 20 -perioden Simple Moving Average. Deze MA vormt de centrale waarde van de Bollinger Bands indicator. De upper- en lower Bollinger Bands worden hier, met een vastgestelde standaardafwijking, van afgeleid. De banden vertegenwoordigen dynamische grenzen waarbinnen prijs normaliter zal bewegen. Statistisch onderzoek wijst uit dat prijs tot 95% van de tijd binnen deze banden blijft. Indien de prijs de BB bands overschrijdt of benaderd, wordt hier aldus sterke indicatieve waarde aan toegekend.
Bollinger Bands Trading EUR/ USD- Bollinger bands berekenen - dagelijkse bandbreedte in Forex met behulp van Bollinger Bands indicator
Bollinger Bands Trading - Bollinger Bands Berekenen
Bij toepassing van elk technisch analyse hulpmiddel is het belangrijk dat u de rationale hiervan begrijpt en inzicht heeft in hoe de waarden van deze indicator worden berekend.
Bollinger Bands berekenen kan als volgt:
- Het centrale element is het voortschrijdend gemiddelde over N perioden; gebruikelijk 20 dagen. U berekent deze Simple Moving Average door de cumulatieve koers waarden van de gegeven periode te delen door het aantal dagen dat de periode omvat:
Som van de koers over 20 dagen / 20 dagen - De input voor de upper Bollinger Band wordt vervolgens verkregen door 2 standaarddeviaties aan elk datapunt van de 20 perioden SMA toe te voegen.
- De lower Bollinger Band wordt eveneens berekend aan de hand van het voortschrijdend gemiddelde; we verminderen de waarden die worden verkregen uit de 20 perioden SMA met 2 standaardafwijkingen.
De Bollinger Bands indicator berekent automatisch de waarden voor de upper, middle en lower BB Bands. De lijnen worden vervolgens in uw trading chart geprojecteerd. Wat u zal opvallen wanneer u de visuele weergave van de Bollinger Bands bekijkt, is dat de banden niet statisch zijn - zij oscilleren rondom de prijs. De afstand tussen de upper- en lower band en de SMA varieert en toont een krimp dan wel verruiming van de bandbreedte.
Traders zullen hier de volgende conclusies aan verbinden:
- De wijdte van de Bollinger Bands zal uitzetten wanneer de volatiliteit van de prijs verhoogd is
- De afstand tussen de Bollinger Bands krimpt wanneer de volatiliteit afneemt. Dit verschijnsel staat bekend als de Bollinger Band squeeze.
Wat is Bollinger Band Squeeze - Bollinger Band Trading Signaal
In de onderstaande afbeelding van een EUR /USD trading chart ziet u voorbeelden van beide scenario's.
Bollinger Bands Forex EUR/USD - Bollinger Bands trading - Bollinger Band Squeeze
De bovenstaande afbeelding toont een grafische weergave van een Bollinger Band squeeze. Bestudering van de prijsontwikkeling binnen de paars gemarkeerde velden in de bovenstaande afbeelding leert dat wanneer de volatiliteit afneemt, de Bollinger Bands elkaar nauwer benaderen.
Toepassing van de Bollinger Bands indicator leent zich bij uitstek voor combinatie met andere technische analyse hulpmiddelen en methoden. In dit voorbeeld kunt u zien dat de Bollinger Band squeeze samenvalt met structuurniveaus. Wanneer deze Bollinger Bands trading patronen zich vormen op steun- en weerstand niveau's, is de indicatieve waarde die hieraan wordt toegekend groter.
Bollinger Band Trading - Interpretatie Handelssignalen
Bollinger Bands kunnen op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. De randvoorwaarde wordt gevormd door de marktomstandigheden. De onderliggende trend dan wel gebrek daaraan (trading range ofwel zijwaarts bewegend markt) bepaalt in verregaande mate de indicatieve waarde die wij aan Bollinger Bands trading signals toekennen. Laten we niet vergeten, de BB bands vertegenwoordigen marktvolatiliteit. Hoe groter de kloof tussen beiden, des te volatieler de markt.
In een bullish dan wel bearish trending market duidt een grotere afstand op verhoogde volatiliteit, hoe kunnen we dit interpreteren:
- Bollinger Bands expansion (verruiming) in een trending market is een teken van sterk momentum. Traders zullen hierop posities in de richting van de trend plaatsen of bestaande posities uitbreiden.
- Bollinger Band Squeeze (vernauwing) in een trending markt wijst op zwak momentum. In anticipatie op het naderende einde van of een pauze in de trend zullen traders zich voorbereiden en hun posities (gedeeltelijk) sluiten.
Doorgaans wordt een fase van verhoogde volatiliteit gevolgd door een periode van rust of consolidatie. Dit is echter in sterke mate afhankelijk van de marktomstandigheden. We zien vaak dat indien de Bollinger bands in een periode van volatiliteit meer expanderen dan normaal, zij in de rust- ofwel correctieve fase juist aanscherpen. Het scenario van verhoogde expansion gevolgd door een krappere Bollinger Band squeeze is kenmerkend voor een markt in een sterke trend.
Hoewel we de beweging van de BB bands altijd in de context van de trend moeten bezien, informeert de dynamiek van de banden ons ook over de trend zelf. De banden geven ons inzicht in de evolutie en de fase van de trend waarin we ons op dat precieze moment bevinden.
Bollinger Bands Trading - De Juiste Bollinger Bands Settings
Gebruik van de Bollinger Bands indicator fungeert tevens als filter; onthoudt dat prijsbeweging 80-95% van de tijd binnen de door de banden gemarkeerde grenzen blijft. Velen zullen stellen dat de markt deze fase geen sterke trend toont. Bollinger Bands trading richt zich voornamelijk op het overige percentage van de tijd. Voor een price action trader of handelaar die anderszins sterk vertrouwt op technische analyse, heeft de hoedanigheid dat prijs op of nabij de uiterste banden trade belangrijke indicatieve waarde.
Niet alleen kan dit worden gebruikt als koop- of verkoopsignaal, het geeft tevens inzicht in hoe de geldende prijs zich verhoudt tot de algemene prijsevolutie - of de prijs relatief hoog of laag is. Het kan een aanwijzing zijn dat prijs een niveau van weerstand (bovengrens) of een ondersteuning (ondergrens) nadert. Dit zijn de perioden waarin Bollinger Bands trading interessant is, en de handelaar alert moet zijn op potentiële handelskansen.
Traders gebruiken technische analyse tools om de momenten te bepalen waarop zij koop- dan wel verkoop posities plaatsen. Wilt u zich toeleggen op Bollinger Bands trading? Onthoudt, de meest betrouwbare handelssignalen worden afgegeven wanneer prijs de buitenste banden benaderd of doorbreekt. De banden worden in dit opzicht vaak vergeleken met zogenaamde 'price enveloppes', die prijs omsluiten. De actie rondom de randen van een dergelijke 'enveloppe' is van belang voor de trader.
De formule voor Bollinger bands berekenen is als volgt:
- Voortschrijdend gemiddelde van N-perioden (MA);
- De upper Bollinger Band is gelijk aan K maal de standaarddeviatie toegevoegd aan het voortschrijdend gemiddelde van N-perioden (MA + Kσ);
- De lower Bollinger Band is gelijk aan K maal de standaarddeviatie onder het voortschrijdend gemiddelde van N perioden (MA - Kσ).
De Bollinger Bands indicator kan op vrijwel elke activa of ieder marktinstrument worden gebruikt en leent zich voor toepassing op verschillende tijdframes. De standaardinstellingen voor Bollinger Bands trading zijn, zoals eerder genoemd, 20 dagen en 2σ. Dit wordt als uitgangspunt gebruikt, ongeacht welk instrument wordt verhandeld. Echter, als de marktomstandigheden daartoe nopen kunnen de instellingen worden aangepast.
De vuistregel luidt dat indien u het aantal perioden dat de Moving Average omvat verhoogt, het aantal standaardafwijkingen ook moet worden vergroot. Zoals u in de onderstaande tabel kunt aflezen, kunt u bij gebruik van een 10 perioden SMA volstaan met toepassing van een standaardafwijking van 0,5. Past u echter een moving average van 50 perioden toe, dan zou een standaarddeviatie van 2,5 meer gepast blijken.
Hoe Gebruikt u de Bollinger Band Indicator? Bollinger Bands Trading Signalen
Zoals u wellicht uit bovenstaande heeft kunnen concluderen, zullen sommige handelaren elke benadering van de buitenste Bollinger Bands in de gaten houden en anticiperen op mogelijke entries.
De break-out Bollinger Bands trading strategies zijn doorgaans gebaseerd op de volgende aannames:
- Bollinger Bands trading signal voor Koop wanneer de lower band wordt door broken
- De break -out van de upper of bovenste band markeert een fase waarin de trader scant op Bollinger Bands trading signals voor Verkoop
Deze Bollinger Bands trading strategies zijn niet voor conservatieve handelaren. De break -out an sich is volgens velen niet direct een trading signal. Let wel, er is een kans dat de prijs na de break -out terugkomt binnen de BB bands. Een andere groep Bollinger Bands trading strategies gebruikt deze aanname als uitgangspunt. Deze theorieën stoelen op het gegeven dat prijs 80-95% van de tijd binnen de banden beweegt. Hieruit kan volgens sommigen worden afgeleid dat een reversal (terugkomst binnen de banden) na de break -out waarschijnlijker is dan continuatie van de move in de richting van de doorbraak.
Reversal break -out Bollinger Bands trading strategies zijn ingesteld op:
- Bij doorbraak van de upper Bollinger Bands scant de trader op tekenen van reversal. Hij anticipeert een neerwaartse beweging en positioneert zich aldus voor een short ofwel verkoop trade.
- Indien men na doorbraak van de lower Bollinger Band een reversal verwacht, anticipeert men op een rally hoger ook wel een beweging in opwaartse richting. De handelaar positioneert zich door te zoeken naar de meest gunstige punten voor een long entry ofwel buy order.
Deze tweede groep break -out Bollinger Bands trading strategies wordt doorgaans gezien als de meer conservatieve aanpak en is beter geschikt voor beginnende en langere termijn traders. Het is gebaseerd op de aanname die een grotere waarschijnlijkheid heeft (terugkeer van prijs binnen de banden) en de bewegingen hebben aldus meer kans op (langere termijn) continuatie. Zelfs indien prijs wel zou vervolgen in de richting van de break -out, is een retracement naar een niveau binnen de buitenste grenzen van de Bollinger Bands indicator waarschijnlijk.
Eenvoudig gezegd, in Bollinger Bands trading kunnen break -outs van de buitenste banden traders interessante signalen voortbrengen.
Interpreteer de test of de doorbraak van de upper of lower grenzen van de Bollinger Bands indicator altijd in de context van de marktomstandigheden:
- In een trending markt - met een duidelijke sterke richting is er een hoge waarschijnlijkheid dat prijs, na een test of doorbraak van de buitenste banden, terugkeert naar een niveau binnen de Bollinger Bands.
- In een trading range, kunnen break-outs van de buitenste banden als Bollinger Bands trading signal worden gebruikt.
Wilt u weten hoe u zelf kunt starten met Bollinger Bands trading? Download de gratis Bollinger Bands indicator op uw MT4- of MT5 platform.
Boost uw handelservaring met de MetaTrader Supreme Editie add on. MetaTrader Supreme Editie is gratis beschikbaar voor zowel MT4 als MT5 en biedt ruim 55 extra indicatoren, technische hulpmiddelen, geavanceerde weergave optie en vele andere functionaliteiten. Klik op de onderstaande banner of de volgende link om MetaTrader Supreme Editie te downloaden.
Wanneer niet Traden - Bollinger Bands Trading Signal om uit de markt te blijven
Behalve dat u aan toepassing van de Bollinger Bands indicator waardevolle signalen voor trade entry kunt ontlenen, kan de indicator eveneens voorspellende waarde hebben met betrekking tot de momenten waarop het verstandig is geen trades te plaatsen. De stelregel is zich te onthouden van het plaatsen van posities wanneer de lijnen van de Bollinger Bands trading tool een 'steile ontwikkeling' tonen. In deze situaties is het namelijk lastig de hoogte- dan wel dieptepunten te onderscheiden. Deze punten bieden bieden namelijk belangrijke informatie ter referentie van de trend ofwel het bepalen van de eerder genoemde markt context.
Wees voorzichtig met het plaatsen van Bollinger bands trading posities in situaties waarin:
- De lijnen van de Bollinger Bands indicator zich in een vrijwel rechte lijn opwaarts ontwikkelen; waarbij de lower Bollinger Band een steile daling toont.
- Een scenario waarin de Bollinger Bands een steile opwaartse beweging maken en de upper band een rechtlijnige stijging toont.
Bollinger Bands Indicator - Bollinger Bands Trading Signalen Interpreteren
De Bollinger Bands indicator geeft een relatieve definitie van hoge en lage volatiliteit.
- Volatiliteit en momentum is al meegewogen in de constructie van de Bollinger Bands indicator. Het heeft aldus weinig meerwaarde andere technische analyse indicatoren van dezelfde familie te gebruiken. Twee indicatoren zijn in dit geval niet per definitie beter dan één. Het heeft meer nut voor een momentum indicator zoals de MACD indicator te kiezen of een Bollinger Bands RSI trading strategie te gebruiken.
- De Bollinger Bands indicator leent zich echter bij uitstek voor toepassing in combinatie met andere indicatoren en technische hulpmiddelen. Het is altijd handig verkregen signalen te bevestigen door gebruik van een andersoortige technische analyse hulpmiddelen of technieken.
- Candlesticks die buiten de Bollinger Bands sluiten zijn doorgaans signalen van continuïteit en niet van reversal
- De Bollinger Bands trading indicator an sich is niet het meest passende hulpmiddel om in te spelen op trend veranderingen. De indicator is gebaseerd op de MA hetgeen een 'lagging' hulpmiddel is. Het is gebaseerd op prijsontwikkeling van de voorgaande periode. De informatie verkregen uit de Bollinger Bands indicator duidt op de middellange / lange termijn tendens.
Bollinger Bands Trading Software - MT4 & MT5 Bollinger Bands Indicator
De Bollinger Bands trading tool is een technische analyse hulpmiddel die veel wordt gebruikt door traders. De belangrijkste trading software providers en de meeste online brokers bieden deze indicator dan ook aan op hun handelsplatform.
Admiral Markets biedt toegang tot de MetaTrader 4 en MetaTrader 5 handelsplatformen. Deze MetaQuotes software is de absolute marktleider in online trading software. Het is het meest gevierde en gebruikte handelsplatform wereldwijd, onder zowel beginnende als professionele traders. Het platform omvat bovendien standaard talloze indicatoren en andere hulpmiddelen, waaronder de Bollinger Bands indicator.
Nog geen MetaTrader handelsplatform? Klik op de onderstaande banner om MetaTrader 5 gratis te downloaden.
Bollinger Bands Indicator - Breakout Bollinger Bands Trading Strategies
Trend following traders zullen tests en break -outs van de buitenste Bollinger Bands indicator lijnen nauwlettend in de gaten houden, om zich vroegtijdig te kunnen positioneren voor de meest gunstige entry. Zo kunnen trend following traders optimaal profiteren van nieuwe trend bewegingen. Of het nu een stijging of daling betreft, sluiting van de volgende candlestick aan de andere kant van de Bollinger Bands kan een impuls in volatiliteit aangeven. De volgende afbeelding illustreert dit veel voorkomende scenario's in Bollinger Bands trading.
Meer conservatieve handelaren zullen na de uitbraak wachten op een bevestiging van hetzij de nieuwe trend of van een reversal om de handelsmogelijkheid met de hoogste waarschijnlijkheid te vinden. Deze groep trend following traders zal in dit geval na een test van de lower band wachten op bevestiging van het bullish (opgaande) sentiment, of van de bearish (neergaande) trend nadat de bovenste Bollinger Band is getest of doorbroken.
Hoe u op dit scenario wenst in te spelen zal afhankelijk zijn van uw trader profiel en de gekozen Bollinger Bands trading strategies.
Voorbeeld Bollinger Bands trading MT4 - Breakout Bollinger Bands trading Strategies /Bollinger Bands Breakout - Data verkregen op 19 Augustus 2019
U ziet dat de Bollinger Bands na benadering (test dan wel doorbraak) uitlopen. De ruimte tussen de buitenste banden verruimt waarbij de helling van deze buitenste lijnen de (opwaartse of neerwaartse) richting van de centrale Moving Average volgt.
Een impuls golf wordt doorgaans geïnitieerd door de doorbraak van het vorige bereik; gematerialiseerd door de sluiting van een candlestick buiten één van de twee buitenste grenzen van de Bollinger Bands indicator.
Bollinger Bands Indicator - Range Based Bollinger Bands Trading Strategies
Voorbeeld Bollinger Bands indicator EUR/ USD MT4 - Range Based Bollinger Bands trading Strategies /Bollinger Bands trading in een Consolidatie - Data verkregen op 19 Augustus 2019
In een zijwaarts bewegende market condition (consolidatie) zult u zien dat de lijnen van de Bollinger Bands trading tool elkaar benaderen. Immers, nu prijzen zijwaarts bewegen is de helling van het centrale voortschrijdend gemiddelde oppervlakkig. Wanneer de marktomstandigheden die een consolidatie kenmerken zich voordoen, zal de range trader in actie komen.
Bij toepassing van range Based Bollinger Bands trading strategies scant de handelaar op 'bounces' op zowel de upper- als de lower Bollinger Bands.
- Wanneer prijs de upper band test, zal de trader een short positie plaatsen met een winstdoel in het midden of in het onderste gedeelte van de bollinger bands. De verwachting is namelijk dat de ingezette beweging het andere uiterste van het bereik van de trading range benaderd.
- Bij een bounce op de lower band zal de trader long gaan en inzetten op een niveau in het midden of het bovenste gedeelte van de banden. Bij een uitbraak of test van de onderste band zal de trader long gaan en mikken op een winstdoel in het midden van de band of in het hogere gedeelte van de band.
Zoals u hieruit kunt afleiden worden de buitenste banden in range based Bollinger Bands trading strategies min of meer gezien als steun en weerstand niveaus. De onderstaande afbeelding toont een correctieve pauze ofwel consolidatie scenario, met bounces op zowel de bovenste- als de onderste lijnen van de technische analyse indicator van John Bollinger.
Voorbeeld Bollinger Bands indicator EUR/ USD MT4 - Range Based Bollinger Bands trading Strategies /Bollinger Bands trading in een Consolidatie - Data verkregen op 19 Augustus 2019
Bollinger Bands Indicator - Price Action Bollinger Bands Trading Strategies
Het lezen en begrijpen van Japanse candlesticks is een goede aanvulling op alle Bollinger Bands trading strategies. Het dient als extra waarborg waarmee de trader in staat is te filteren op mogelijke valse signalen van de Bollinger Bands indicator.
Dit kan worden aangemerkt als een van de universeel geldende handels tips, ongeacht of u trend following of range based Bollinger Bands trading strategies volgt, inachtneming van Japanse candlesticks patronen heeft altijd meerwaarde. Let in consolidatie situaties met name op prijs patronen op en nabij de uiterste banden (tops en bottoms).
In een trend let u op de price action na break -outs van de banden.
- Het sluiten van een candle buiten de Bollinger Bands wordt aangeduid als een break -out. Een break-out vormt niet direct een signaal voor reversal. Aanvankelijk van de markt context gaat men in Bollinger Bands trading in dit geval uit van voortzetting van de trend.
- Een reversal candlestick patroon op of nabij de buitenste Bollinger Bands kan een indicatie zijn van het falen van de break -out en zal in de regel duiden op een potentiële reversal.
- De Bollinger Bands indicator wordt doorgaans gebruikt om de belangrijkste chart patterns te identificeren. Double tops, double bottoms of reversal patterns nabij de grenzen hebben belangrijke indicatieve waarde.
Bollinger Bands Indicator icm Andere Indicatoren & Technieken
Toepassing van de Bollinger Band Indicator leent zich bij uitstek voor combinatie met andere indicatoren en technieken. Als onderdeel van de genoemde Bollinger Band trading strategies, kunt u de verschillende indicatoren en technieken gebruiken om te filteren op valse signalen en de beste handelskansen te identificeren. Denk bijvoorbeeld aan de situatie waarin de buitenste grenzen van de Bollinger Bands indicator samenvallen met belangrijke structuur niveaus zoals: horizontale ondersteunings- of weerstandsniveaus, trendlijnen of Fibonacci-lijnen.
De voorspellende waarde van bijvoorbeeld een reversal patroon na een break -out op zo'n niveau is des te groter. In de paragraaf over reversal price action Bollinger Bands trading strategies hebben we dit al even aangestipt. De combinatie van technische hulpmiddelen en technieken verhoogt de waarschijnlijkheid van het afgegeven handelssignaal.
We bespreken enkele Bollinger Bands trading strategies waarbij technische analyse hulpmiddelen en technieken worden gecombineerd. We zullen in volgorde, de volgende strategieën bekijken:
- Dubbele Bands Bollinger Bands Trading Strategies
- Bollinger Bands Forex Scalping
- Bollinger Band Squeeze met Admiral Markets Keltner Channel
Bollinger Bands Trading Strategies op verschillende Timeframes
Enkele belangrijke concepten die u in acht moet nemen in uw Bollinger Bands trading strategies en in technische analyse met behulp van de Bollinger Bands indicator, zijn:
- U kunt de Bollinger Bands indicator toepassen op elk tijdsframe. De signalen hebben indicatieve waarde en bieden extra informatie op elke tijdframe, ongeacht of het een 5 -minuten- of de wekelijkse grafiek betreft.
- De standaard Bollinger Bands settings gebruiken de 20 perioden moving average als uitgangspunt. U kunt de waarde aanpassen op basis van de gekozen tijdframe en uw trading strategie.
- De standaarddeviatie moet worden aangepast op het tijdsbestek dat het voortschrijdende gemiddelde vertegenwoordigd - twee standaarddeviaties bij toepassing van een 20 perioden SMA , 2,5 σ bij een 50 perioden MA en 0.5 σ bij gebruik van een 10 perioden Simple Moving Average.
Double Bollinger Bands Trading Strategies - Day Trading Bollinger Bands
Mevrouw Kathy Lien, een bekende analist en Forex trader introduceerde een van de meest geliefde Bollinger Bands trading strategies, de DBB - Double Bollinger Bands trading strategy. In haar boek The Little Book of Currency Trading beschrijft mevr. Lien deze strategie, welke zich leent voor toepassing op elke markt of instrument met voldoende liquiditeit. De strategie is bijzonder geschikt voor Forex trading, blue chip stock trading en het verhandelen van de belangrijkste indices en grondstoffen.
Laten we bekijken hoe u deze Double Bollinger Bands trading strategie toepast op uw MetaTrader 4 handelsplatform.
- Navigeer binnen uw MetaTrader 4 handelsplatform naar de bovenste werkbalk en kies de 'Invoegen' menu optie ook wel 'Insert'
- Selecteer 'Indicatoren'
- Selecteer de Bollinger Bands indicator
- Klik op 'OK' om de Bollinger Band indicator aan de betreffende grafiek toe te voegen;
- Open de 'Instellingen' van de Bollinger Bands trading tool
- Kies voor 'Parameters' en stel de standaard Bollinger Bands Settings in
.
- Herhaal de bovengenoemde stappen en voeg de Bollinger Bands indicator nogmaals toe, in een andere kleur
- Open de 'Instellingen' van de tweede BB bands indicator.
- Selecteer een standaarddeviatie van 1 en een SMA van 20
Als de Bollinger Bands trading indicatoren correct aan de grafiek zijn toegevoegd, zullen zij naar onderstaand voorbeeld worden getoond.
Wanneer we een chart waaraan twee Bollinger Bands ndicators zijn toegevoegd bekijken, letten we vooral op de volgende gebieden:
Voorbeeld Bollinger Bands trading GBP /JPY MT4 - Double Bollinger Bands trading Strategies /Tips voor trading met behulp van 2 Bollinger Bands indicatoren - Data verkregen op 19 Augustus 2019
- A1: de bovenste lijn is de upper band van de eerste Bollinger Bands Indicator. Dit is de indicator met de standaard instellingen. Lijn A1 is 2 standaardafwijkingen verwijderd van lijn X; het eenvoudige voortschrijdende gemiddelde over 20 perioden (SMA);
- B1: de upper band van de tweede Bollinger Bands Indicator; B1 is 1 standaardafwijking verwijderd van de 20 perioden Simple Moving Average (SMA);
- X: 20 perioden Simple moving Average van de H4 trading chart (4 uurs grafiek). De SMA fungeert als centraal punt waar de vier andere lijnen van de twee Bollinger Bands indicatoren om oscilleren. Het dient als de benchmark ofwel referentiewaarde voor het bepalen van de locatie van de andere banden. Elk van de andere BB bands beweegt namelijk op een bepaalde afstand van een aantal standaardafwijkingen van de SMA.
- B2: de onderste lijn vertegenwoordigd de lower band van de tweede Bollinger Bands indicator. B2 ligt op een afstand van 1 standaardafwijking van de 20 -perioden simple moving average (SMA);
- A2: de onderste lijn is de lower band van de eerste Bollinger Bands Indicator en is 2 standaarddeviaties van het 20 -period simple moving average (SMA).
Deze banden vertegenwoordigen vier verschillende handelszones. Traders kennen indicatieve waarde toe aan de zone waarin prijs beweegt.
Voorbeeld Bollinger Bands trading GBP /JPY MT4 - Double Bollinger Bands trading Strategies /Tips voor trading met behulp van 2 Bollinger Bands indicatoren - Data verkregen op 19 Augustus 2019
- Het gebied voor het plaatsen van Buy/Long posities bevindt zich tussen de lijnen A1 en B1;
- Het gebied tussen de lijnen B1 en X markeert een neutrale zone, aangeduid als neutrale zone 1;
- Neutrale zone 2 bevindt zich tussen de lijnen X en B2;
- Het gebied voor het plaatsen van Short/Sell Bollinger Bands trading orders vindt men tussen lijnen B2 en A2.
Het centrale idee van deze door mevrouw Kathy Lien ontwikkelde Bollinger Bands strategy is dat we de twee neutrale gebieden moeten combineren; zodat we ons op drie zones kunnen concentreren:
- Het bovenste kwartiel - tussen A1 en B1;
- De centrale helft - opgemaakt door neutrale zone 1 en 2;
- Het lagere kwartiel - tussen B2 en A2.
Double Bollinger Bands Trading Strategies - Praktijk Voorbeeld
Laten we nu bekijken hoe we het bovenstaande op praktische wijze toepassen in onze Bollinger Bands trading activiteiten:
We plaatsen Long Posities op basis van de Double Bollinger Bands Trading Strategies, indien:
- Wanneer prijs zich in deze bovenste zone - tussen de twee bovenste Bollinger Bands, A1 en B1- bevindt. Dit geeft aan dat het momentum van de uptrend sterk is en dat het waarschijnlijk is dat prijzen zullen blijven stijgen. Zolang de candlesticks binnen het bovenste kwartiel sluiten, zullen traders hun koop posities aanhouden, uitbreiden en zelfs nieuwe long orders openen.
We plaatsen Short Posities op basis van de Double Bollinger Bands Trading Strategies, indien:
- Indien de prijsontwikkeling in de onderste zone - tussen de twee Bollinger Bands A2 en B2- plaatsvindt, is het waarschijnlijk dat de downtrend zal continueren. Zolang de candlesticks in het bovenste kwartiel sluiten, zullen we bestaande short posities aanhouden, uitbreiden of nieuwe verkooporders openen.
Neutrale Double Bollinger Bands Trading Zone
- Als prijs in het neutrale gebied, gedefinieerd door de B1 en B2 Bollinger Bands beweegt is er geen sterke trend. Eventuele prijsschommelingen blijven binnen een bepaald bereik ofwel trading range. Het momentum is te laag op een trend voort te zetten. De simple 20 -perioden moving average(X) dat als benchmark voor de Bollinger bands dient, vormt het middelpunt van het gebied. De ontwikkeling van de X lijn is vlak.
Voorbeeld toepassing Bollinger Bands indicator GBP/ JPY MT4 - Double Bollinger Bands trading Strategies /trading met behulp van 2 Bollinger Bands indicatoren - Data verkregen op 19 Augustus 2019
Let wel, de markt trend bepaald de context. Stel altijd eerst vast of er een dominante trend is en wat de richting van deze trendbeweging is. Ongeacht het gebied waarin de prijs handelt, is de richting van uw trade (buy of sell) afhankelijk van de richting van de markt trend.
Hoe positioneert de trader zich bij toepassing van de Double Bollinger Bands Trading Strategies?
- Long; als prijzen in de bovenste zone liggen en de algemene trend bullish is
- Short; wanneer prijs in de onderste zone beweegt en de trend bearish is
Als de prijs zich in de neutrale zone bevindt, zal de trend following trader afzien van het plaatsen van orders; tenzij het om zeer korte termijn trades gaat. Pas in dit geval range based Bollinger Bands trading strategies toe.
De Double Bollinger Bands strategy wordt doorgaans toegepast op de H4 of Daily chart en kan worden gedefinieerd als een day trading strategie.
Bollinger Bands Trading Strategies - Scalping
Deze scalping Bollinger Bands strategy maakt gebruik van 5 technische analyse indicatoren, die in de onderstaande grafiek te zien zijn:
- Bollinger Bands® (14,1), in het groen
- Admiral Markets Pivot (H1)
- Awesome Oscillator door Bill Williams
- RSI (14)
- EMA (4), rood
Deze scalping Bollinger Bands strategy kan worden toegepast:
- Op de M1, M5 of M15 tijdsbestekken
- De winstdoelen zijn de Pivot Points die met behulp van de Admiral Markets Pivot Point indicator in de H1-tijdframe zijn gedefinieerd
- De stop loss wordt geplaatst: onder het dichtstbijzijnde Admiral Markets pivot steun niveau (voor long trades) of boven het nabij gelegen Admiral Markets Pivot weerstand niveau (voor short trades)
- De scalping Bollinger Bands strategy is toegespitst op de major Forex valutaparen en andere volatiele markten
Voorbeeld Bollinger Bands scalping strategy Buy/Long Positie
Voorbeeld Bollinger Bands Forex Scalping Strategy- Scalp Bollinger Bands trading strategies / Bollinger Bands indicator icm RSI (bollinger bands rsi trading) - Data verkregen op 20 Augustus 2019
We initiëren op basis van deze scalping Bollinger Bands strategy een koop positie
- Wanneer de 4 EMA de middelste Bollinger Band kruist in opwaartse richting
- De Awesome Oscillator tegelijkertijd de nullijn in opwaartse richting passeert
- De RSI lijn beweegt opwaarts en overschrijdt de 50 waarde
Voorbeeld Bollinger Bands trading Buy/Long Positie
Voorbeeld scalping Bollinger Bands Strategy- Scalp Bollinger Bands trading strategies / Bollinger Bands indicator icm RSI (bollinger bands rsi trading) - Data verkregen op 20 Augustus 2019
We initiëren op basis van de scalping Bollinger Bands trading strategie een verkoop positie
- Wanneer de 4 EMA de middelste Bollinger Band in neerwaartse richting kruist
- De Awesome Oscillator tegelijkertijd de nullijn onderlangs passeert
- De RSI indicator beweegt neerwaarts en dipt onder de 50 waarde
Keltner Channel/ Bollinger Bands Trading Strategies
Deze Bollinger Bands trading strategie maakt gebruik van twee technische analyse indicatoren:
- Bollinger Bands indicator
- Admiral Markets Keltner Channel
Voor zowel de Admiral Markets Keltner- als de Bollinger Bands indicator gebruiken we de standaard waarden die reeds op de meeste handelsplatformen zijn ingesteld:
- Bollinger Bands indicator: 20 perioden Simple Moving Average, Standaarddeviatie 2
- Keltner Channel: 20 perioden Moving Average
Er zijn talloze versies van de Keltner channel indicator beschikbaar, waarvan 2 het meest gebruikt zijn. Niet alleen moet u er op letten dat de indicator de Average True Range gebruikt; wees er tevens op bedacht dat de waarde van de middellijn inderdaad is afgeleid van de 20 periode moving average.
Wij gebruiken de Admiral Markets Keltner indicator uit het gratis MetaTrader 4 Supreme Edition pakket. Deze kan worden benoemd als een van de meest superieure uitgaven, omdat de banden zijn afgeleid van de Average True Range. Bovendien zijn de parameters in de Admiral Markets Keltner indicator Correct gecodeerd. Degelijk begrip van dit element raakt tevens de kern van hoe de Bollinger Bands indicator schommelingen in de mate van volatiliteit detecteert en weergeeft.
Admiral Markets.Keltner & Bollinger Bands Trading Strategies - Bollinger Bands indicator icm andere hulpmiddelen
De standaardafwijking wordt bepaald door het verschil tussen de huidige slotkoers en de gemiddelde slotkoers.Het algemene idee is dat hoe verder de huidige slotkoers van de gemiddelde slotkoers ligt, hoe volatieler de markt. Echter, een klein verschil tussen beiden duidt op lage volatiliteit. Dit principe wordt weerspiegeld in de afstand tussen de buitenste lijnen van de Bollinger Bands indicator. Een relatief kleine afstand tussen beiden duidt aldus op extreem lage volatiliteit staat bekend als de Bollinger Band squeeze.
Indien u de Keltner Channel en de Bollinger Bands indicator aan uw trading chart toevoegt, zou de weergave op uw handelsplatform overeen moeten komen met de afbeelding hieronder.
Voorbeeld Admiral Markets.Keltner & Bollinger Bands Trading Strategies MT4 - Bollinger Bands indicator GBP/ JPY / Bollinger Band squeeze
Bij punt 1 op de bovenstaande trading chart, geeft de blauwe pijl een zone van compressie aan; hetzelfde geldt voor punt 2 en ook op punt 3 markeert de blauwe pijl een compressie (vernauwing/ krimp) zone. Echter, we zullen moeten vaststellen of de geïdentificeerde compressies als valide Bollinger Band squeezes gelden.
We moeten nader kwantificeren hoe nauw de compressie moet zijn om over een Bollinger Bands squeeze te spreken. We kunnen dit vaststellen aan de hand van de Keltner Channel indicator. In de onderstaande grafiek hebben we deze technische analyse indicator toegevoegd:
U kunt de Bollinger Bands en Keltner indicator onderscheiden op basis van kleur:
- Bollinger Bands indicator = Groen
- Keltner channel = Rood
In de volgende Japanse Candlestick chart hebben we het Admiral Markets Keltner Channel toegepast op de eerder (hierboven) getoonde grafiek, zodat we de Bollinger Band squeeze kunnen identificeren.
Voorbeeld Admiral Markets.Keltner & Bollinger Bands Trading Strategies MT4 - Bollinger Bands indicator GBP /JPY Bollinger Band squeeze - Analyse data op 20 Augustus 2019
Beperk u tot Bollinger band squeeze set ups die voldoen aan aan de volgende criteria:
- Pas de Breakout Admiral Markets.Keltner/Bollinger Bands Trading Strategies alleen toe wanneer beide Bollinger bands zich binnen het Keltner Channel bevinden.
- De gele gebieden tonen voorbeelden van set ups waarin de Bollinger Bands indicator (groene lijnen) binnen het Keltner channel (rode lijnen) zijn.
- Deze gebieden markeren zones van compressie (Bollinger Band squeeze).
- Wanneer de buitenste lijnen van de Bollinger bands indicator (de twee groene lijnen) uit het Keltner channel (rode lijnen) komen, is de Bollinger Band squeeze ten einde en is meer volatiele prijsbeweging op komst.
- Wacht op een buy of sell signaal om te kopen of te verkopen.
Toepassing van de Admiral Markets.Keltner/ Bollinger Bands Trading Strategies helpt u bepalen wanneer de markt overgaat van lage volatiliteit naar hogere volatiliteit. De combinatie van deze twee indicatoren is effectiever dan het gebruik van één indicator. De Admiral Markets Keltner Indicator is gratis beschikbaar in de MetaTrader 4 Supreme Editie add on.
Admiral Markets.Keltner/ Bollinger Bands Trading Strategies - Bollinger Bands Trading Signal
Voorbeeld Admiral Markets.Keltner & Bollinger Bands Trading Strategies MT4 - Bollinger Bands indicator GBP/ JPY Bollinger Band squeeze - Analyse data op 20 Augustus 2019
- Koop positie plaatsen: wacht na een Bollinger band squeeze tot de upper band de bovenste Keltner Channel -lijn doorkruist, in combinatie met een sluitingsprijs boven de upper band.
- Verkoop positie plaatsen: wacht bij een Bollinger Band squeeze tot de lower Bollinger band de onderste Keltner Channel lijn doorkruist, in combinatie met een sluiting buiten de onderste band.
De afbeelding hieronder biedt een grafische weergave van dergelijke situaties. De gele velden tonen Bollinger Band squeezes gevolgd door een expansie van de banden. Dit scenario wordt gevolgd door een periode waarin de handelaar moet wachten tot het moment waarop een candlestick boven/ onder de BB bands sluit, waarmee een Admiral Markets.Keltner/ Bollinger Bands Trading Signal wordt getriggered. De blauwe pijlen markeren potentiële entry points.
Voorbeeld Admiral Markets.Keltner & Bollinger Bands Trading Strategies - Bollinger Bands indicator GBP/ JPY MT4 chart - Bollinger Bands squeeze
In de bovenstaande afbeelding kunnen we ook een voorbeeld van een scenario zien waarbij er geen signaal voor trade entry was.
De tijdframes die voor toepassing van deze Bollinger Bands trading strategies worden aanbevolen, variëren van M30 tot D1. De strategie kan aldus worden aangemerkt als daghandel (of scalping) techniek. De combinatie van deze indicatoren kan op elk instrument worden toegepast.
U kunt bovendien de Admiral Markets Point Pivot en stop loss gebruiken om uw Bollinger Bands trading strategie verder te verfijnen:
- De stop loss voor een long positie wordt 5- 10 pips onder de centrale moving average van de Bollinger Bands indicator of onder het dichtstbijzijnde Admiral Markets Point Pivot steun niveau geplaatst
- De stop loss voor een short transactie plaatst men 5-10 pips bovende centrale moving average van de Bollinger Bands indicator of boven het dichtstbijzijnde Admiral Markets Point Pivot weerstand niveau.
Winstdoelen (take profit niveaus) worden berekend met de Admiral Markets Point Pivot indicator:
- Voor de M30 en H1-grafiek gebruiken we de Pivot Points die op de dagelijkse grafiek zijn geïdentificeerd.
- Voor de H4- en D1-charts gebruiken we W1 (wekelijkse) Pivot Points
De parameters kunnen eenvoudig in de indicator zelf worden gewijzigd.
Voorbeeld Admiral Markets.Keltner & Bollinger Bands Trading Strategies MT4 - Bollinger Bands indicator GBP/ JPY Bollinger Band squeeze - Analyse data op 20 Augustus 2019
Voordelen en beperkingen Bollinger Bands Indicator
De Bollinger Bands indicator is een technisch analysemiddel dat onmisbaar wordt geacht door vele traders. De geestesvader John Bollinger, een Amerikaanse financieel analist en Forex trader, ontwikkelde deze indicator om de mate van marktvolatiliteit te kunnen bepalen.
Voordelen:
- Helpt trading ranges (consolidaties) identificeren
- De Bollinger Bands indicator helpt trends Identificeren
- De Bollinger bands trading tool de marktvolatiliteit
- Hoog reactievermogen; volgt veranderende marktomstandigheden nauwgezet
Nadelen:
- De Bollinger bands indicator houdt geen rekening met handelsvolumes.
Bollinger Band Trading - De Bollinger Bands indicator Testen
De Bollinger Bands is ongetwijfeld een van de favoriete indicatoren van technische traders. Het is een handig hulpmiddel om de volatiliteit in de te verhandelen financiële markt of instrument te bepalen. Vergeet niet dat een indicator geen trading strategie op zich is en deel moet uitmaken van een breder, uitgebreid markt analyse systeem en een degelijk onderbouwde, goed geteste trading strategie.
Test de verschillende functies en toepassingen van de Bollinger Bands indicator zelf om te bepalen hoe het in uw handelsactiviteiten past. Admiral Markets biedt gratis demo accounts waarmee nieuwe hulpmiddelen of strategieën in een risicovrije omgeving, onder real time markt omstandigheden kan testen.
Uw individuele resultaten zijn afhankelijk van uw kapitaal, uw analyse, strategie, het risicobeheer en uw trader profiel.
Bollinger Bands Trading - Zelf aan de Slag
De Bollinger Bands indicator is een zeer veelzijdig hulpmiddel. Afhankelijk van uw trader profiel kunt u verschillende technieken en toepassingen uitproberen. De Bollinger Bands indicator leent zich voor toepassing op vrijwel alle instrumenten en financiële markten; denk aan Forex, aandelen, indices, grondstoffen maar ook crypto's. U bent met BB bands ook niet gebonden aan een bepaalde trading stijl, zoals we hebben gezien kunt u de indicator gebruiken in uw lange- en korte termijn handelsmethoden en toepassen op vrijwel alle tijdframes.
U kunt de werkzaamheid van de Bollinger Bands trading tool verhogen door de indicator te combineren met andere hulpmiddelen of technieken. We hebben dit geïllustreerd aan de hand van verschillende Bollinger Bands trading strategies, zoals de Admiral Markets.Keltner combinatie en de Bollinger Bands RSI daytrading strategie. Een trading signal heeft ook een sterkere indicatieve waarde als zij bijvoorbeeld plaatsvindt op een belangrijk structuur niveau zoals een steun- of weerstand niveau, een trend lijn of een Fibonacci retracement level.
Bent u overtuigd van de voordelen van de Bollinger Bands trading tool en wilt u meteen aan de slag? Wij raden u aan altijd eerst te experimenteren in een risicovrije omgeving. Admiral Markets biedt een gratis demo account, waarmee u alle functionaliteiten van het MetaTrader handelsplatform zelf kunt testen, zo ook de Bollinger Band indicator.
Met een demo trading account kunt u risicovrij en in realtime de financiële markten navigeren en uw trading vaardigheden verbeteren zonder dat u uw kapitaal op het spel zet. De rekening balans op een demo account bestaat namelijk uitsluitend uit virtuele middelen. U kunt vertrouwdheid opbouwen met de dynamiek van de markten en experimenteren met de verschillende functies en mogelijkheden van het MetaTrader 4 handelsplatform of het MetaTrader 5 trading platform.
Open een live trading account om daadwerkelijk deel te kunnen nemen aan het handelsverkeer en echte trading ervaring op te doen. Bent u een beginnend trader, dan moet u zich ervan bewust zijn dat de handelsvoorwaarden die verschillende brokers hanteren sterk uiteen kunnen lopen. Controleer altijd eerst de contractvoorwaarden. Als u meer wilt weten over waar u op moet letten bij uw broker keuze verwijzen wij u naar ons artikel - Hoe kiest u de Beste Forex & CFD Broker van Nederland?.
Andere artikelen die u kunnen interesseren:
- Wat is de CCI Indicator? - Commodity Channel Index Indicator MT4
- Hoe een Trading Platform kiezen? Het beste trading platform van 2023.
- Forex Correlation - Toepassing van de Currency Strength Indicator
Over Admiral Markets
Admiral Markets is een meermaals bekroonde, wereldwijd gereguleerde Forex- en CFD-broker en biedt handel op meer dan 8.000 financiële instrumenten via 's werelds populairste handelsplatformen: MetaTrader 4 en MetaTrader 5. Begin vandaag nog met handelen!
Risicobepaling
Dit materiaal bevat geen beleggings- of investeringsadvies en zou niet als zodanig moeten worden geïnterpreteerd, noch als een uitnodiging of aanbieding tot deelname in transacties in financiële instrumenten. Merk op dat dergelijke beurs- en trading analyse geen betrouwbare indicatie zijn voor toekomstige prestaties gezien het feit dat de relevante omstandigheden aan constante verandering onderhevig zijn. Alvorens u enige beslissingen maakt omtrent investeringen, beleggingen of trading, dient u advies in te winnen van een onafhankelijk, financieel adviseur om degelijk begrip van de geassocieerde risico's te verkrijgen.